مقدّمه

مطالعهء نماز جمعه از زاویهء اقتضائات حکومتى، از نوعى واکنش منفى در میان فقیهان شیعى حکایت دارد که بر آراى مختلف آنان دربارهء حکم دورهء پس ازحضور، سایه افکنده است: برخى به تعطیل آن حکم داده (قول حرمت)، و برخى تعطیل را مجاز و نماز ظهر را مجزى دانسته اند(قول تخییر)، و گروهى هم بدون در نظرگرفتن وضع حکومت، آن را در هر وضعیتى لازم شمرده اند (وجوب عینى).
در هیچ یک از این اقوال، نماز جمعه درجایگاه اصلى خود در حکومت اسلامى دیده نشده است . چه بسا فقیهان، به دلیل آنکه طى قرون متمادى با «قبض ید» مواجه بوده و با دولت هاى غیر مشروع چالش داشته اند، در احکام حکومتى فقه؛ از قبیل نماز جمعه و مانند آن، به دیدگاه رو

نقش امام در اقامهء نماز جمعه

سلطان عادل در برگزارى نماز جمعه چه نقشى دارد؟ و چرا حضور او در اقامهء این فریضه مورد تأکید قرار گرفته است ؟ آیا بدون حضور او، عملاً امکان برگزارى این مراسم وجود ندارد، و یا در انجام آن خللى رخ مى دهد؟ تحلیل هاى مختلفى در این باره مطرح است:

اقامهء جمعه در حکومت نبوى

سیرهء پیامبر گرامى (ص) دربارهء نماز جمعه، یکى از منابع چگونگى برگزارى این فریضه است . بر اساس این سیره، نماز جمعه، پس از هجرت پیامبر خدا به مدینه، توسط آن حضرت اقامه شده است . مسعودى مى گوید: «آن حضرت روز جمعه وارد مدینه شد و وقتى به قبیله بنى سالم رسید، هنگام نماز بود و پیامبر نماز جمعه را اقامه کرد و این نخستین نمازجمعه دراسلام بود که توسط آن بزرگوار برگزار گردید.» تاریخ نویسانِ دیگر، همین واقعه را با جزئیات بیشتر گزارش کرده اند. از آن پس، نماز جمعه توسط پیامبر خدا اقامه مى شد

قال علی (ع): «الله الله فی الصلوه فانها عمود دینکم. »
سخن گفتن درباره نماز که دریچه عروج به عالم قدس و معنویت است، در توان هر کسی نیست. شایسته تر آن است که بیان حقیقت این نشانه بزرگ الهی و ستون دین مبین اسلام را به زبان و بیان این طریق، واگذاریم.
با نگاهی به آثار مکتوب امام - رحمه الله علیه- و مشاهده عینی شاهدان احوال ایشان، می توان گفت که در دیدگاه ایشان، نماز در میان عبادات

.پرستش عارفانه، هم سبب آفرینش است و هم آفرینندهءستایش، فضیلت و کرامت انسان به «عبادت» و ارزش عبادت به «حکمت» آن است و حکمت «شعائر الهى» بى پایان . از آن خرسندیم که پس از بیست و پنج سال حیات مجدد نماز جمعه وجماعت، فرصتى براى پرداختن به جایگاه آن روى داد واین قلم توفیق یافت تا با یادآورى چند نکته، به بخشى از اسراراین عبادتِ برتر به اشاره بپردازد:

الف. اسرار عبادات

مقاله حاضر ترجمه فصل دوم جدیدترین اثر از ویلیام چیتیک، نویسنده و پژوهشگر توانای عرفان و تصوف، به نام در جستجوی قلب گمشده است. (1) نگارنده در این فصل به شیوه‌ای محققانه به تشریح اشارات و معنای نهفته در حرکات نماز پرداخته و به گونه ای موجز خواننده را به تعمق در این امر دعوت می نماید. تطبیق اسرار نماز یا انسان شناسی و سیر انسان در قوس صعود و نزول ( معراج) محور اصلی این مقاله را تشکیل داده است.

میان «نماز» و «تلاوت» قرآن ارتباط مؤثر و معنا داری وجود دارد به و توجه به این ارتباط، تأثیرعمیقی بر تعلیم و تربیت فرد و اجتماع می نهد. به پیشگاه قرآن می رویم و برای این منظور، از سوره ی عنکبوت آغاز می کنیم که می فرماید:

بسیار گفته می شود و به قرآن و اهل بیت علیهم السلام اسناد داده می شود که خدای متعال انسان را برای عبادت آفریده است. در قرآن کریم به این نکته تصریح شده است که: وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ‌؛(1) «من هیچ جن و انسانی را نیافریدم، مگر اینکه فقط مرا عبادت کنند».

فصل دوم
نماز جمعه و غیبت امام

قرار گرفتن اقامهء نماز جمعه در ردیف شؤون امامت، همراه با غایب شدن امام معصوم، وضع این فریضه را با ابهام مواجه مى سازد و این پرسش را به وجود مى آورد که در عصر غیبت، نماز جمعه چه حکمى دارد؟ آیا به دلیل غیبت، از شرط «سلطان عادل» باید صرف نظر کرد و آن رابه عصر حضور اختصاص داد؟ و یا از سوى امام (ع)، «اذن عام» صادر شده و بر اساس آن، هر کس در هر جا مى تواند به اقامهء جمعه بپردازد؟ و یا اقامهءجمعه مانند شؤون دیگر امامت؛چون قضاوت، به نواب عام ائمه واگذارشده و آنان داراى «اذن خاص» هستند؟ بررسى این پرسش ها تحت عنوان «اذن عام» و «اذن خاص» در دو بخش انجام مى شود. وپیش از آن،«ماهیّت اذن» بررسى مى شود:

3-2 اذن خاص

با پذیرش اینکه در خصوص اقامهء نماز جمعه، از سوى ائمه اذن عمومى صادر نشده است و در ادلّهء نماز جمعه، اذنى در خصوص فقها نیز یافت نمى شود، آیا مى توان بر مبناى نیابت عام فقه، منصب امامت جمعه را براى آنان اثبات کرد؟ در این باره عده اى از فقها ازموضع «انکار» و عده اى دیگر از موضع «اثبات» نظر داده اند که دیدگاههاى آنان مورد بررسى قرار مى گیرد:

1-3-2 رویکرد انکار

گروهى از فقه، راب

فصل سوم
نظریهء لزوم اقامهء جمعه در حکومت اسلامى

آنچه در دو فصل گذشته دربارهء رابطهء «اقامهء جمعه» و «ولایت» مطرح گردید، مى تواندتصویر گویایى از نظریهء «لزوم اقامهء جمعه در حکومت اسلامى» ارائه کند. این نظریه نسبت به عصر حضور معصوم، کاملاً واضح و بدیهى است و به عنوان «قدر متیقن»، مورد توافق همهء نحله هاى فقهى است و نسبت به عصر غیبت، بر اساس نیابت عامهء فقها و ادلّهء ولایت فقیه قابل تقریر و دفاع است . در عین حال به نظر مى رسد، این نظریه را به شکل دیگرى نیزمى توان ارائه کرد، در این تقریر نو، از مقدمات زیر استفاده مى شود:
1- شمول لفظ «امام»، نسبت به ولىّ امر در عصر غیبت .
2- تعمیم دورهء بسط ید ائمه به دورهء بسط ید نوّاب عام .
3- فراگیرى فلسفهء اقامهء جمعه به ادوار پس از حضور.

تعمیم دورهء بسط ید

فقهاى شیعه، با تفکیک «عصر حضور» و «عصر غیبت» تفاوت هاى زیادى در احکامفقهى این دو دوره، بیان نموده اند و بر اساس این تفکیک، بسیارى از احکام دوران حضور رادر دورهء غیبت، ساقط دانسته اند؛ مثلاً شیخ طوسى، پس از اشاره به ثواب فراوان مرابطه ومرزبانى، مى گوید: ارزش این عمل، در زمانى است که امام «ظاهر» باشد و در غیر این صورت، فضیلتى ندارد:
«انّ الفضل فیها یکون حال کون الامام ظاهراً و متى لم یکن الامام ظاهراً لم یکن فیه ذلالفضل.»

 پاسخ به چند پرسش

نظریهء وجوب عینى نماز جمعه در شرایط بسط ید در عصر غیبت، در حدّ یک احتمال فقهى، قهراً با سؤالات مختلفى مواجه مى شود که ارزش و اعتبار آن، به قدرت پاسخگویى به این پرسش ها و اشکالات است:
1. آیا این نظریه، تاکنون از سوى فقه، مطرح شده است ؟
پاسخ: با 

نماز جمعه و امنیت روانى

یکى دیگر از حکمت هاى بسیار بارز نماز جمعه اعتمادآفرینى و تأمین اعتبار و شخصیت اجتماعى و ایجاد امنیت روانى در جامعهء اسلامى است . هر هفته تمامى مردم شهر در صف متشکل و واحدى به سمت قبلهء توحید مى نشینند و هم سو و هم جهت به عبادت خداى یگانه مى ایستند. با یکدیگر مصافحه کرده،به بهانه هاى گوناگون گفتگو وتبادل نظر مى کنند و در فضاى مطهّرو معطّر عبادت، خیرخواهى و مصلحت اندیشى براى همدیگر راتجربه مى کنند. قداست زمان و مکان و فضا از دروغ گفتن وریافروشى و فریب کارى و کینه توزى باز مى دارد و دل شرکت کنندگان را همچون صف هاى هماهنگ نماز، هماهنگ ویکدست مى کند. مگر نه آن است که پیامبر گرامى مى فرماید:
«استووا تستووا قلوبکم و تماسّوا تراحموا.»

مقدمه

شیخ زین الدین بن على بن احمد عاملى ِشامى، ملقب به «شهید ثانى»، از فقهاى بنام شیعه در قرن دهم هجرى است که رشته اى عظیم از دانش شیعى را از محدودهء شامات وجبل عامل به عراق و از آنجا به ایرانِ عصرصفوى انتقال داد. او در واقع حلقهء واسطهءمهمى است که ـ به ویژه ـ فقه شیعه را از عصرپیش از خود گرفت و پس از بارور ساختن آن، به نسل پس از خود رسانید.
فتاواى شهید ثانى در بارهء نمازجمعه، دودورهء مختلف را پشت سر گذاشته است؛ وى در دورهء نخست، تابع مکتب حلّه و شهید اول است و با تکیه بر آراى محقق، علامه و شهیداول، نظریات خویش را مطرح مى سازد. ولى در مرحلهء دوم، به تدریج به وجوبِ تعیینى نمازجمعه معتقد مى شود و رسالهء** جداگانه اى در بارهء آن مى نویسد که کار عمده اش در اینرساله، نقد نظریهء محقّق کَرکى است که او معتقد به وجوب تخییرى نمازجمعه بوده است .
اکنون توجه شما را به ترجمهء بخش اول رساله و گزارشِ بخش هاى دیگر آن جلب مى کنیم:
وى در این رساله دلایل وجوب تعیینى نمازجمعه را تشریح کرده و به اشکالات فقهى دراین زمینه پاسخ داده است.
به نام خداوند بخشاینده بخشایشگر که اعتماد و اتکای من به او است
ستایش براى خداوندى است که روز جمعه را بر دیگر روزها سرورى داد ونمازجمعه را از دیگر نمازها برتر شمرد و در آیات 

روایات

دلیل دوم کسانى که باور به وجوب تعیینى نمازجمعه دارند روایاتى است که با عمومیت خود، شامل محل بحث ما مى شوند و [تعداد آن] بسیار است [و ما اکنون برخى از آنها راذکرمى کنیم]:
1ـ قال النبى (ص): «الجُمُعَةُ حَقّ واجِبٌ عَلى کُلِّ مُسْلِم الاّ أربعةٌ؛ عبدٌ مملوٌ، أوامْرأَةٌ، أوْ صَبِى، أومَریض»؛
[5] «نماز جمعه بر هر مسلمانى واجب است مگر چهار نفر: برده اى که ملک دیگران است، زن، کودک و مریض .»
2ـ صحیحة زرارة عن الباقر(ع) قال: «فرض اللّه على النّاسِ مِنَ الْجُمُعَةِ الَى الجمعة خمساًوثلاثین صلاةً؛ منها صلاةً واحدةً فرضها اللّه فى جماعةٍ، و هى الجمعةُ، وَ وَضَعها عَنْ تسعةٍ:عَن الصغیر و الکبیر و المجنون و المسافر و العبد و المرأة و المریض و الاءعْمى وَ مَنْ کان عَلى رأس فَرسَخَیْن».
[6]

استصحاب

دلیل سوم آنان که به وجوب تعیینى نماز جمعه معتقدند،استصحاب است .
به یقین وجوب نمازجمعه در زمان حضور امام (ع) یا نایب او، به اجماع مسلمین ـ فى الجمله ـ ثابت است . در نتیجه، همان حکم براى زمان غیبت امام (ع) استصحاب مى شود ـ گرچه شرط ادعایى مفقوداست ـ تا اینکه دلیل ناقل از آن حکم [سابق] به دست آید، که چنین دلیلى ـ بر اساس آنچه که بررسى خواهیم کرد ـ وجود ندارد.
اگر کسى اجماعِ [بر وجوب نمازجمعه] را اینگونه استصحاب کندـ طبق رویهء فقها ـ بر آنچه که گفتیم توانا خواهد شد؛ چرا که مخالفت ِمجتهدِ شناخته شده، آسیبى به اجماع نمى زند. یا اینکه [مى تواند نظر] مشهور را به جاى اجماع قرار دهد، همانگونه که ازفقها معمول بوده و شهید اول در مقدمات کتاب ذکرى بدان تصریح کرده است.
[21] گرچه م، خود آن را نمى پذیریم ولى براى ملزم ساختن طرف مقابل گفتیم؛ چرا که نظر مشهور در بیشتر مباحث،تکیه گاه ایشان است و به زودى مى آید که مخالف در (مسألهء وجوب نمازجمعه در عصر غیبت) تعدادى افراد شناخته شده مى باشند که درمدعاى مشهور تأثیرى ندارد.
اشکال: لازمهء استصحاب وجوب نمازجمعه، وجوب آن درزمان حضور امام (ع) و چیزى در همین معنا است ـ مقصود وجوب 

اَصالة الجواز

معتقدان به وجوب تعیینى نمازجمعه به اَصالة الجواز نیز تمسّک کرده اند.
ما دلیل صالحى [مبنى] بر تحریم نمازجمعه نیافتیم ـ چنانکه به زودى بیان مى کنیم ـ درنتیجه اصل، جواز این عمل، به معناى اعمى است که مقابل تحریم است و همهء اقسام پنجگانه غیر از حرام را شامل مى شود. [ولى] اباحه از چهار حکم باقى مانده با اجماع منتفى مى شود؛چرا که عبادات [از حیث مطلوب بودن نزد شارع] متساوى الطرفین نمى باشند. همینطورکراهت به معناى کاستىِ یکى از دو طرف [در ثواب] به صورت مطلق است، بدون اینکه منع از نقیض کند ـ گرچه در عبادت، مکروه به معنایى دیگر داریم . (که ثواب کمتر داشتن به صورت نسبى است).
نتیجه اینکه از مدلول این اصل، وجوب و استحباب باقى ماندند و آنچه که در اینجاثابت است یکى از آن دو مى باشد. لیکن استحباب نیز به اجماع وجود ندارد. علاوه براینکه نمازجمعه مستحب ـ به معناى متعارف ـ نمى باشد بلکه از هنگامى که تشریع گردیدواجب بوده است

عنصر دوم: تراکم روایات در مسألهء نماز جمعه

یکى از قراین بسیار جدّى و پر اهمیت در سازوکار اخبارى، تراکم روایات در یک مسأله است . تأکید اخباریان بر روایت بر هیچ کس پوشیده نیست .
[*] هرچند این تأکید حتى در مواردى که با روایت یاروایاتى معدود روبرو هستیم، به خوبى قابل تشخیص است؛ ولى میزان این دلبستگى و حرارت این اشتیاق تنها هنگامى در بیشترین حد خود جلوه گر مى شود که تعداد قابل توجهى از روایات، پیرامون یک موضوع فقهى را احاطه کرده باشد. تراکم و تضافر و در بهترین حالت ممکن تواتر روایى، تا آنجا پیروان منش و بینش اخبارى راشعف زده مى ساخت که با اعتقادى راسختر و دلگرم تر به پشتوانه اى تردید ناپذیر از پیش کشیدن هرگونه بحث دیگر در اینگونه موارد سرباز مى زدند و فارغ بالانه سرنوشت آن موضوع فقهى را ـ بدون گشودن فضاهاى تفکر و تدبّر دربارهء قراین در دست و شواهد پیش روى در بستر تاریخ ـ به دست روایت مى سپردند.
نماز جمعه از جمله بارزترین مصادیق چنین برخوردى در فقه اخبارى است . نماز جمعه از موارد معدود در فقه به شمار مى آید که این میزان روایات مختلف را به خود دیده است . این تراکم چشمگیر در نگاه اخبارى، مهرپایانى بر هرچیزى به حساب مى آمد که مى کوشید فراتر از ظواهر روایات به مطالعهء حکم فقهى نماز جمعه همت گمارد.
سخن صاحب حدائق ـ به لحاظ آنکه در زمرهء اخباریان معتدل جاى داشته، باید درک بهترى نسبت به سخن اصولیان داشته باشد ـ گواه این مدعا است: وى مى گوید

ب . فقها و مذاهب فقهى قائل به منصب بودن امامت جمعه

گفته شد: به جز فقه اهل بیت (ع)، که مستقلاً مورد بررسى قرارمى گیرد، دیگر مذاهب فقهى اسلام در دو گروه قرار دارند؛ گروهى که نمازجمعه را منصب حکومتى نمى شمرند و گروهى که آن را منصب حکومتى مى دانند. در بخش گذشته، چکیده اى از اقوال و مستندات گروه نخست را دیدیم . اکنون به گزارش اقوال و مستندات گروه دوم مى پردازیم:
از گذشتهء دور، از میان صحابه و تابعینى که فقه آنها بر اساس مبانى و منابع و مدارک غیر شیعه و توسط مؤلفان غیر امامیه تنظیم و تدوین شده است، به نام برخى از بزرگان صدر اسلام بر مى خوریم که نمازجمعه را منصب مى دانسته اند، که در رأس آنها امیر مؤمنان،على (ع) است . در موسوعه اى که با نام فقه على بن ابى طالب تألیف گردیده، چنین آمده است: «یشترط لصحة الجمعة أن یَؤُمَّ السلطان أو نائبه الناسَ فیه، قال على (ع): لاجمعةجماعة یوم جمعة الاّ مع الامام».

پیش درآمد

عبادات و احکامِ مربوط به آن، بخش عظیمى از شریعت را تشکیل داده و غالب ِجنبهء تأسیسىِ دین نیز در همین بخش نمودار است . جالب توجه این است که شارع مقدس در موارد زیادى به عبادته، که حاکى از نامرئى ترین رابطه؛ یعنى رابطهء میان خداوند و آدمى است، ابعادى اجتماعى بخشیده است .
امروزه مسألهء جامعه پذیرىِ بشر،دلمشغولى مهمى براى دانشمندان علوم تربیتى است . آموزش ویژگیهایى که فردرابراى یک زندگى جمعى آماده کند و اورامهیّاى پذیرش روابط خلاقِ سازنده ودرعین حال عاطفىِ اجتماعى نماید،بسى مهم است .
در جغرافیاى فکر دینى، انسان درمیان خلق، موجودى داراى حقوق و مسؤولیت هاى معینى است . برخى از این مسؤولیت ها واجب و تعدادى دیگر از مختصات انسانِ متعالى اند. اسلام به دین جهت که معتقد است فرد فرد آدمیان، جوامع را مى سازند ومسؤولیت اصلىِ تغییر مسیر آنها به حساب مى آیند؛
[1] مایل است آنها به گونه اى تربیت شوندکه بتوانند مسؤولیت هاى سنگین اجتماعى را بپذیرند، با انسانهاى دیگر روابطى انسانى برقرار کرده، از ظرفیّت بالاى جامعه پذیرى برخوردار باشند. این امر، هم در اسلوب و روش اخلاقى دین تعبیه شده و هم در نظام فقهىِ آن محقّق است

ارزیابى ادلّه اى که امامت جماعت زنان را جایز دانسته اند

صاحب وسایل پس از نقل هر دو دسته دلیل، مى فرمایند: روایاتى که امامت جماعت زنان را جایز مى شمارند صریح تر بوده و دلالت گویاترى دارند. بنابراین، روایات طرف مقابل رابر این معنا بار مى کنیم که حدّاکثر کراهت امامت جماعت زنان را ثابت مى کنند. ایشان از قول علاّمه در «منتهى» نقل مى کنند: «اعتقاد بر این است روایاتى که امامت زنان را جایز نمى دانندمنصرف به زنى هستند که احکام نماز و نماز جماعت را نمى شناسد.»
[36] که البته تعداد آنها درآن عصر کم نبوده است . فرمایش علامه را مى توان با این نکته تأیید نمود که پیامبر(ص) ازمیان زنان به «امّ ورقه» امر کرده که براى اهل خانه اش نماز بر پا کند و مؤذنى هم براى وى قرارداد. امّ ورقه نیز چنانکه گذشت، زنى داراى کمالات علمى و عملى بوده است.
شهید اول در «ذکرى» فرموده اند جمع میان روایات این است که بگوییم روایاتِ دستهءدوم استحباب مؤکد را نفى مى کنند، 

ما ایمان داریم که خداوند متعال، مکلّفان را آفرید تا حق پرستش او را در مقام آفریدگار و ولی نعمت و زندگی بخش و ارزانی دارنده نعمت زندگی، عقل، بیان و نعمت تسخیر تمام جهان هستی به سود مردم و نعمت فرستادن پیامبران و فرود آوردن کتابهای آسمانی را به جای آورند؛ تمامی نعمتهایی که خلق خدا در پرتو آنها به زندگی می پردازند، از سوی خداوند جلّ شأنه است:«و ما بکم مِّن نِّعمةٍ فمن الله...» (نحل/53)(و هر نعمتی دارید، از خداوند است...)؛ «و إِن تعدُّوا نعمت الله لا تحصوها...»(ابراهیم/34 و نحل/18)(و اگر نعمتهای خداوند را بر شمارید نمی توانید آنها را به شمار آورید.)از این روی چنین خداوند بزرگ و والایی که «الَّذی خلق فسوَّی، والَّذی قدَّر فهدی»(الاعلی/2 و3) (آن که آفرید و به اندام ساخت و آن که اندازه کرد و راه نمود) حق داشته که مردم رو به پرستش او گذارند و به همان کاری بپردازند که هدف از آفرینش آنان بوده است:«و ما خلقت الجنِّ و الإِنسَ إِلاَّ لیعبدون »(الذاریات/ 56)( و پریان و آدمیان را نیافریدم، جز برای آنکه مرا بپرستند.)

از مهم ترین عبادات در اسلام نماز است؛ تا جایی که در لسان روایات از آن با عنوان عمود و ستون نگه دارنده ی دین خدا یاد شده است. امام باقر علیه السلام می فرمایند: الصَّلاةُ عَمُودُ الدِّینِ مَثَلُهَا کَمَثَلِ عَمُودِ الْفُسْطَاطِ اِذَا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الاَوْتادُ وَ الاَطْنابُ وَ‌ اِذا مالَ العَمُودُ وَ انْکَسَرَ لَمْ یثْبُتْ وَتِدٌ وَ لَا طُنُبٌ؛ (1)«نماز ستون نگه دارنده ی خیمه ی دین اسلام است؛ مانند عمود و ستون خیمه است. اگر برقرار و ثابت بنماند بقیه ی میخ ها و طناب ها هم برقرار خواهند ماند و اگر کج یا شکسته شود، هیچ میخ و طنابی برقرار نمی ماند، و در نتیجه خیمه ای برپا نخواهد ماند».

برآورده شدن خواسته ها:

حضرت عبدالعظیم حسنی از امام حسن عسكری(ع) روایت می كند كه فرمودند: "خداوند متعال با حضرت موسی تكلم كرد، حضرت موسی فرمود:خدای من. كسی كه نمازها را در وقتش به جای آورد چه پاداشی دارد؟ خداوند فرمود:حاجت و درخواستش را به او عطا می كنم و بهشتم را برایش مباح می گردانم."¹ حضرت حجةالاسلام والمسلمین هاشمی نژاد فرمودند: پیرمردی مسن، ماه مبارك رمضان به مسجد لاله زار می آمد. خیلی آدم موفقی بود، همیشه قبل از اذان داخل مسجد بود. به او گفتم: حاج آقا. شما خیلی موفقید، من هر روز كه به مسجد می آیم می بینم شما زودتر از ما آمده اید جا بگیرید، او گفت: نه آقا، من هرچه دارم از نماز اول وقت دارم و بعد گفت: من در نوجوانی به مشهد رفتم

نقش‌ اساسی‌ نماز و اهتمام‌ به‌ نماز

حضرت‌ علی‌(ع‌) ضمن‌ تأکید بر امر نماز، از عوامل‌ سقوط‌ دوزخیان‌ نخواندن‌ نماز برمی‌شمرد و می‌فرماید:

«تعاهدوا امر الصلاة‌ و حافظوا علیها و استکثروا منها و تقربوا بها فانها «کانت‌ علی‌ المؤمنین‌ کتاباً موقوتاً» الا تسمعون‌ الی‌ جواب‌ اهل‌ النار حین‌ سئلوا: «ما سئلکم‌ فی‌ سقر؟ قالوا: لم‌ نک‌ من‌ المصلین‌.» و انها لتحت‌ الذنوب‌ حت‌ الورق‌ و تطلقها. اطلاق‌ الربق‌ و شبهها رسول‌ الله‌ - صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله‌ و سلم‌ - بالحمة‌ تکون‌ علی‌ باب‌ الرجل‌ فهو یغتسل‌ منها فی‌ الیوم‌ واللیلة‌ خمس‌ مرات‌ فما عسی‌ ان‌ یبقی‌ علیه‌ من‌ الدرن‌»

جایگاه نماز جمعه

مرحوم فیض کاشانى در یک دسته بندى معتقد است: مفاد نصوص دینى، دلالت بر برترى واجبات بر مستحبات دارد و در میان واجبات، نماز از همهء آنان افضل است (زیرا ارزش هرکارى متناسب با نیت و اراده و عزمى است که آن را ایجاد مى کند و ارزشمندترین نیت هاوعزم ه، خالصانه ترین و تقرب بخش ترین آنهاست) و در میان نمازهاى واجب، نمازپنجگانهء روزانه از دیگر آنها برتر و نماز «وُسْطى» که به نظر ایشان نماز ظهر است، ممتازتر ازدیگر نمازها مى باشد و در روز جمعه، نماز جمعه از نماز ظهر افضل است . پس مى توان گفت: ارزشمندترین عمل یک انسان مؤمن اقامهء نماز جمعه است.