برادران عزيز! آقايان محترم! خيلى خوش آمديد. من حقيقتاً وظيفه مى‌دانم كه از جناب آقاى قرائتى و بقيه‌ى كسانى كه با ايشان در مسأله‌ى مهمنماز همكارى كردند: آقايان علماى محترم، ائمه‌ى جمعه‌ى محترم، مسؤولان بخشهاى مهم كشور، بعضى از وزرا، بعضى از مديران، تشكر كنم.

مى‌خواهم عرض بكنم كه آنچه در اين زمينه وقت بگذاريد و تلاش كنيد و از نيروى مادى و معنوى خودتان در امر ترويج نمازاستفاده كنيد، زيادى انجام نگرفته است؛ جا دارد. اينكه به ما گفتند «الصّلوة عمود الّدين»، بايد اين را جدى بگيريم. خيمه‌ى دين با نماز برپاست؛ هم در ديندارى و تدين يك فرد، هم در اقامه‌ى يك جامعه‌ى دينى و هم در ديندارى يك كشور و يك مجتمع. اگر ما نتوانيم كيفيت تأثير نماز را در اين عرض عريض و وسيع درست تشخيص بدهيم، از كوتاهى ديد ماست. و الّا آن كسى كه فرموده است: «الصّلوة عمود الّدين» و آيات كريمه‌ى قرآن كه ناطقِ به اهميت نماز هستند، خوب مى‌دانند كه اين ساز و كار چگونه و اين نقش چگونه است.

حضرت امام خمينى قدّس سرّه : 
در اسلام از نماز هيچ فريضه اى بالاتر نيست . نماز پشتوانه ملت است . سيّد الشهداء در همان ظهر عاشورا كه جنگ بود، و همه در معرض خطر بودند، وقتى يكى از اصحاب گفت كه ظهر شده است فرمود كه : يادم آورديد نماز را و خدا تو را از نماز گزاران حساب كند. و ايستاد در همان جا نماز خواند. نگفت كه ما مى خواهيم جنگ بكنيم ، خير، جنگ را براى نماز كردند. اميرالمؤ منين وقتى كه يكى مسئله اى ، يك چيزى از او پرسيدند در همان بحبوحه جنگ ايستاد و جواب داد. حالا... من شمشير براى اين مى زنم . جنگ در اسلام يك چيزى نيست كه خودش يك مطلبى باشد، يك چيزى باشد يك طرحى باشد. جنگ براى اين است كه آن زباله هايى كه هستند آنهايى كه مانع از پياده شدن اسلام هستند، آنهايى كه مانع از ترقى مسلمين هستند، آنها را از بين راه بردارند. مقصد اين است كه اسلام را پياده كنند و با اسلام انسان درست كنند. نماز يك كارخانه انسان سازى است ، فحشا و منكر را نماز، نماز خوب فحشاء و منكر را از يك امتى بيرون مى كند.

در قرن حاضر، انديشمندان به طور گسترده تري درباره نماز و نيايش بحث کرده اند. به ويژه برخي از روان شناسان امروزه به اين نتيجه رسيده اند که توجه به خدا و نماز و دعا، بسياري از امراض رواني را درمان مي کند. دکتر الکسيس کارل که براي درمان جنبه هاي ويرانگر تمدن جديد راهي نمي يابد،(1) در نوشته هاي بعدي براي معالجه يأس هاي ناشي از تمدن جديد مي گويد: «نيايش، به آدمي نيروي تحمل غم ها و مصيبت ها را مي بخشد.»(2)
دکتر توماس هيس لوپ مي گويد: با اين قيد که من پزشکم، اين سخن را مي گويم که نماز، بهترين وسيله اي است که تاکنون براي توسعه اطمينان و تسکين اعصاب و آسايش و نشاط، شناخته شده که زمينه بي خوابي را برطرف مي گرداند.(3)
سرل برت روان شناس انگليسي، با تأکيد بر نظريه ويليام جيمز درباره تأثير نماز مي گويد: «ما به واسطه نماز مي توانيم وارد انبار بزرگي از نشاط عقلاني شويم که در شرايط عادي ياراي وصول بدان را نداريم.»(4)
ماهاتماگاندي- رهبر بزرگ هند- در تبيين استقامت روحي اش مي گويد: «اگر نماز نبود و با خدا ارتباط برقرار نمي کردم، به طور حتم سال ها بود که ديوانه شده بودم.»(5)
نورمن ويزنت گريسي مي گويد: «دعا و نماز بزرگ ترين نيرويي است که براي مبارزه با دشواري هاي زندگي روزانه و به دست آوردن آرامش روحي، شناخته شده است.»(

ید حرکات طبی نماز

به این ترتیب که وقت نماز صبح پیش از شروع به غذاى صبحانه بوده ، و ظهر قبل از آنکه انسان به نهار بپردازد و عصر یا همان وقت که هضم غذا آغاز شده ... و به هنگام غروب یا موقعى که انسان بین دو وعده نهار و شام قرار دارد. و به همین ترتیب موقع عشا که هضم غذا تازه شروع گردیده است ... طب جدید این موضوع را ثابت کرده و مدلل ساخته که نماز بهترین وسیله اى است که از بالا رفتن فشار خون جلوگیرى کرده و در حفظ تعادل آن اثر بسزایى خواهد داشت . آرى طبق نظریه پزشکان چنانچه در اداى نماز مراقبت و محافظت به عمل آمده و حرکات موزون آن به آرامى و طمانینه که از شرایط صحت آن است ، توام باشد، ثابت و مسلم گردیده که از بسیارى بیماری هاى ناشى از فشار خون جلوگیرى خواهد کرد... و این خود اثرى آنى و فورى بر قلب گذاشته و از ضربان تند و سریع آن مانع خواهد شد.

در مناقب ابن شهر آشوب و روضة الواعظين روايت شده است كه امام حسن ـ عليه السّلام‌ ـ هر گاه وضو مي ساخت، بندهاي بدنش مي لرزيد، و رنگ مباركش زرد مي گشت سبب اين حال را از آن حضرات پرسيدند فرمود: سزاوار است بر كسي كه مي خواهد نزد ربّ العرش به بندگي بايستد آن كه رنگش زرد گردد و لرزه بر اندامش افتد. چون به مسجد مي رفت وقتي كه نزد در مي رسيد سر را به سوي آسمان بلند مي كرد، و مي گفت:«الهي ضيفك ببابك يا محسن قد اتيك المسيء فتجاوز عن قبيح ما عندي بجميل ما عندك يا كريم»، يعني: اي خداي من، اين مهمان تو است كه بدرگاه تو ايستاده، اي خداوند نيكوكار بنزد تو آمده بنده تبه كار، پس درگذر از كارهاي زشت و ناستوده من، به نيكيهاي خود اي كريم[1].
لباس نمازگزار در كلام امام مجتبي(عليه السّلام):
هر گاه امام حسن مجتبي ـ عليه السّلام ـ مي خواست نماز بخواند، زيباترين لباس خود را مي پوشيدند. شخصي پرسيد اي فرزند رسول خدا!! چرا زيباترين لباس خود را در نماز مي پوشي؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند:«انّ الله جميلٌ يحبُ الجمال، فاتجمّل لِربّي، و هو يقول:«خذوا زينتكم عند كلّ مسجد» فاحبّ ن البس اجود ثيابي»، يعني: خداوند زيبا است و زيبايي را دوست دارد، و به همين جهت من لباس زيبا براي راز و نياز با پروردگارم مي پوشم، كه او مي فرمايد: زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد برگيريد[2]. پس به همين علّت دوست دارم، كه زيباترين لباسم را«هنگام نماز» بپوشم[3].

از القاب مبارك حضرت، همچون زين العابدين، سيّد السّاجدين، ذوالثّفنات، سجاد ... به روشني پيدا است كه اين امام همام مرد عرصه محراب و بندگي است، عبادت هاي سنگيني از حضرت نقل شده كه انسان به تعجّب مي افتد، اينك گوشه اي از عبادت ها و حال آن جناب را متذكّر مي شويم هر گاه حضرت قصد انجام نماز مي نمودند: به مكان خشني مي رفت، خود را از مردم پنهان مي نمودند، مشغول نماز مي شد، و زياد گريه مي كرد، يك روز در هواي بسيار گرم بدنبال چنين جايگاهي بود، كه يكي از غلامان متوجّه آن جناب شد، ديد حضرت پيشاني را بر سنگ سختي نهاده، و گريه مي كند، ساعتها طول كشيد تا آن كه حضرت سر از سجده برداشت از بس گريه كرده بود، چنين مي نمود، كه سر و صورت را در آب فرو برده است[1].
امام صادق ـ عليه السّلام ـ از زبان پدرش نقل مي كند كه علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ هر گاه به نماز مي ايستاد:«كأنّه ساق شجرة لايتحرّك منه شيء الاّ ما حركت الرّيح منه[2].»، يعني: گويا تنه درختي است، هيچ

تجلي نماز ظهر عاشورا در ادبيات فارسي 
در طول تاريخ حيات بشري چه بسيار وقايع بزرگي پديد آمده است كه علي رغم تمامي بزرگي و عظمت شان هرگز مورد اعتنا و توجه ادبا و سخنوران قرار نگرفته و يا ورود اين وقايع به قلمرو هنر و ادبيات بسيار كوتاه و كمرنگ بوده است؛ اما نهضت بزرگ عاشوار واقعه اي است كه قرن ها و قرن ها چون نگيني درخشان بر تارك ادبيات درخشيده است و چه بسيار شاعران نكته سنجي كه به سبب ارادت به پيشگاه مقدس حضرت امام حسين(ع) اشعار فراواني در مدح و منقبت آن حضرت 
سروده اند؛ چه اينكه بر اين شور آسماني هيچ نقطه ي پاياني وجود نداشته است. به تحقيق مي توان ادعا نمود كه تاكنون در خصوص هيچ واقعه اي همانند قيام كربلا تا اين اندازه اثر هنري خلق نشده است و در اين ميان نماز ظهر عاشورا را نيز 

سيره عبادي معصومين(عليهم السلام)
چکيده 
سيره عبادي معصومين(عليهم السلام) مهم ترين بخش از سيره آن بزرگواران است که آثار تربيتي زيادي به همراه دارد و توجه به آن بر همه ي مسلمانان لازم است. از سيره پيامبر(صلي الله عليه و آله) و اهل بيت(عليهم السلام) به اين نتيجه مي رسيم که عبادت به عنوان نياز اساسي روح انسان، همواره مورد توجه قرار داشته و سرلوحه برنامه آنان بوده است. مهم ترين آموزه هاي تربيتي سيره عبادي معصومين(عليهم السلام)عبارتند از: اهتمام به عبادت، اخلاص در عبادت، عبادت به انگيزه شکرگزاري، درک عظمت خداوند در عبادت، اخلاص در عبادت، جد و جهد در عبادت، گريه در عبادت از خوف خدا، ع

در گفتگو باآیت الله سید کاظم حائرى

«وجوب تعیینى یا تخییرى نماز جمعه در عصر غیبت»، ازمباحث مورد اختلاف میان فقیهان شیعه است . با تأسیس نظام جمهورى اسلامى بر مبناى نظریهء «ولایت فقیه» و احیاى فریضهء عبادى ـ سیاسى ِنماز جمعه، بازنگرى در بحث فقهى نماز جمعه ضرورت پیدا کرد.فصلنامهء حکومت اسلامى به منظور طرح پرسشهاى جدید فقهى در این زمینه با فقیه بزرگوار، حضرت آیت الله حاج سید کاظم حائرى، شاگردبرجستهء شهید آیت الله سید محمد باقر صدر گفتگویى انجام داده که باتشکر از ایشان، توجه خوانندگان محترم را بدان جلب مى کنیم .گفتنى است که استاد محترم متن گفتگو را ملاحظه کرده و نکات سودمندى نیز بر آن افزودند.

ابعاد و آثار نماز جمعه از نگاه مقام معظم رهبری

خطبه نماز جمعه

جایگاه «خطبه ه» در نماز جمعه از اهمیت و تأثیرگذارى ویژه اى برخوردار است و به همین خاطر باید از شرایط و ویژگى هایى برخوردار باشد. رهبر معظم انقلاب در این موضوع مهم مى فرماید:
«در خطبه ها اولاً محتوا را باید در نظر داشت ... محتواى خطبه ها چ

ابعاد و آثار نماز جمعه از نگاه مقام معظم رهبری

مقدمه

اسلام دینى جامع و آیینى کامل است که براى پاسخگویى به نیازهاى انسان و ادارهءابعاد و جوانب زندگى او، از سوى پروردگارحکیم تنزیل و تشریع گردید.
این مکتبِ جامع، از یک سو نیازهاى فردى و اجتماعى انسان را پاسخ مى دهد و ازسوى دیگر، ابعاد مادى و معنوى او را یکجابه عهده گرفته است و این برخلاف پندارسکولاریست ها است که مى پندارند اسلام تنها به آخرت نظر دارد و یا حداکثر 

تعامل با مردم و مسؤولان

مردم، ائمهء جمعه را بازوى فکرى و سیاسى نظام اسلامى وبرگزیدگانى مى شناسند که ازسوى رهبرى به این سِمَت، انتخاب شده اند. به فراخور حساسیت این مسؤولیت، انتظار ازآنان هم بالاست . انتظار موضعى پدرانه، مشفقانه و دلسوزانه دارند. نهادها و ارگان هاومسؤولان اجرایى هم اگر از حمایت ائمهء جمعه و مردم برخوردار باشند، بهتر مى توانند به خدمت رسانى براى مردم بپردازند و دخالت در عزل و نصب ها و ورود به 

قال علی (ع): «الله الله فی الصلوه فانها عمود دینکم. »
سخن گفتن درباره نماز که دریچه عروج به عالم قدس و معنویت است، در توان هر کسی نیست. شایسته تر آن است که بیان حقیقت این نشانه بزرگ الهی و ستون دین مبین اسلام را به زبان و بیان این طریق، واگذاریم.
با نگاهی به آثار مکتوب امام - رحمه الله علیه- و مشاهده عینی شاهدان احوال ایشان، می توان گفت که در دیدگاه ایشان، نماز در میان عبادات

مقدمه

شیخ زین الدین بن على بن احمد عاملى ِشامى، ملقب به «شهید ثانى»، از فقهاى بنام شیعه در قرن دهم هجرى است که رشته اى عظیم از دانش شیعى را از محدودهء شامات وجبل عامل به عراق و از آنجا به ایرانِ عصرصفوى انتقال داد. او در واقع حلقهء واسطهءمهمى است که ـ به ویژه ـ فقه شیعه را از عصرپیش از خود گرفت و پس از بارور ساختن آن، به نسل پس از خود رسانید.
فتاواى شهید ثانى در بارهء نمازجمعه، دودورهء مختلف را پشت سر گذاشته است؛ وى در دورهء نخست، تابع مکتب حلّه و شهید اول است و با تکیه بر آراى محقق، علامه و شهیداول، نظریات خویش را مطرح مى سازد. ولى در مرحلهء دوم، به تدریج به وجوبِ تعیینى نمازجمعه معتقد مى شود و رسالهء** جداگانه اى در بارهء آن مى نویسد که کار عمده اش در اینرساله، نقد نظریهء محقّق کَرکى است که او معتقد به وجوب تخییرى نمازجمعه بوده است .
اکنون توجه شما را به ترجمهء بخش اول رساله و گزارشِ بخش هاى دیگر آن جلب مى کنیم:
وى در این رساله دلایل وجوب تعیینى نمازجمعه را تشریح کرده و به اشکالات فقهى دراین زمینه پاسخ داده است.
به نام خداوند بخشاینده بخشایشگر که اعتماد و اتکای من به او است
ستایش براى خداوندى است که روز جمعه را بر دیگر روزها سرورى داد ونمازجمعه را از دیگر نمازها برتر شمرد و در آیات 

روایات

دلیل دوم کسانى که باور به وجوب تعیینى نمازجمعه دارند روایاتى است که با عمومیت خود، شامل محل بحث ما مى شوند و [تعداد آن] بسیار است [و ما اکنون برخى از آنها راذکرمى کنیم]:
1ـ قال النبى (ص): «الجُمُعَةُ حَقّ واجِبٌ عَلى کُلِّ مُسْلِم الاّ أربعةٌ؛ عبدٌ مملوٌ، أوامْرأَةٌ، أوْ صَبِى، أومَریض»؛
[5] «نماز جمعه بر هر مسلمانى واجب است مگر چهار نفر: برده اى که ملک دیگران است، زن، کودک و مریض .»
2ـ صحیحة زرارة عن الباقر(ع) قال: «فرض اللّه على النّاسِ مِنَ الْجُمُعَةِ الَى الجمعة خمساًوثلاثین صلاةً؛ منها صلاةً واحدةً فرضها اللّه فى جماعةٍ، و هى الجمعةُ، وَ وَضَعها عَنْ تسعةٍ:عَن الصغیر و الکبیر و المجنون و المسافر و العبد و المرأة و المریض و الاءعْمى وَ مَنْ کان عَلى رأس فَرسَخَیْن».
[6]

استصحاب

دلیل سوم آنان که به وجوب تعیینى نماز جمعه معتقدند،استصحاب است .
به یقین وجوب نمازجمعه در زمان حضور امام (ع) یا نایب او، به اجماع مسلمین ـ فى الجمله ـ ثابت است . در نتیجه، همان حکم براى زمان غیبت امام (ع) استصحاب مى شود ـ گرچه شرط ادعایى مفقوداست ـ تا اینکه دلیل ناقل از آن حکم [سابق] به دست آید، که چنین دلیلى ـ بر اساس آنچه که بررسى خواهیم کرد ـ وجود ندارد.
اگر کسى اجماعِ [بر وجوب نمازجمعه] را اینگونه استصحاب کندـ طبق رویهء فقها ـ بر آنچه که گفتیم توانا خواهد شد؛ چرا که مخالفت ِمجتهدِ شناخته شده، آسیبى به اجماع نمى زند. یا اینکه [مى تواند نظر] مشهور را به جاى اجماع قرار دهد، همانگونه که ازفقها معمول بوده و شهید اول در مقدمات کتاب ذکرى بدان تصریح کرده است.
[21] گرچه م، خود آن را نمى پذیریم ولى براى ملزم ساختن طرف مقابل گفتیم؛ چرا که نظر مشهور در بیشتر مباحث،تکیه گاه ایشان است و به زودى مى آید که مخالف در (مسألهء وجوب نمازجمعه در عصر غیبت) تعدادى افراد شناخته شده مى باشند که درمدعاى مشهور تأثیرى ندارد.
اشکال: لازمهء استصحاب وجوب نمازجمعه، وجوب آن درزمان حضور امام (ع) و چیزى در همین معنا است ـ مقصود وجوب 

طرح بحث نماز جمعه در دورهء صفوى

با تشکیل دولت صفوى، مذهب شیعه فرصتى براى خروج از تقیّه و ظهور در عرصهء اجتماع ایرانى به دست آورد. در این فاصله، همراهى و همدلى فقهاى شیعه بادولت صفوى، به خصوص همراهى محقق کرکى (م 940)با این دولت، نقش مؤثرى در بروز و ظهور تشیع درعرصهء فعالیت هاى سیاسى و اجتماعى این دوره داشت .اگر ما محقق کرکى را نخستین نظریه پرداز فقهى ـ سیاسى دولت شیعى صفوى بخوانیم، به یقین بیراهه نرفته ایم .
[1]وى در بسیارى از مسائل؛ از جمله مبحث مالیات اسلامى،نماز جمعه، لزوم تقلید از مجتهد زنده و... کوشید تادیدگاه هاى استوارى را ارائه کند؛ دیدگاههایى که بتواندراهگشاى فقه تشیع در عرصهء اجتماع و سیاست باشد. یکى از نخستین عرصه هاى فقهى ـ سیاسى، که محقق کرکى در آن وارد شد، بحث از نماز جمعه و حکم آن در عصر غیبت بود. وى که چندین سال با شاه اسماعیل صفوى رابطه داشت، در سال 921رسالهءنماز جمعه را نوشت و ضمن اختیار نظریهء وجوب تخییرى، که راهى میانه از میان آراى طرح شده در این باره بود، کوشید تا زمینهء اجراى نماز جمعه را توسط فقهاى وقت فراهم کند.
نحوهء ورود او در این بحث، چنان بود که ابتدا نظریهء ولایت فقیه راثابت کرد و سپس به عنوان یکى از مناصبى که در دورهء غیبت بر عهدهءفقهاست، نماز جمعه را ـ که اقامه اش مشروط به حضور امام معصوم یا نایب (خاص یا عام) او بود

نماز جمعه یکی از واجبات است که باید به صورت جمعی و با وجود حاکم یا نماینده ی وی صورت گیرد، این نماز دو رکعت دارد و برای اقامه ی آن حضور حداقل پنج نفر الزامی است. به اعتقاد محقق، با وجود شرایطی این نماز واجب می شود که یکی از آن شرایط وجود سلطان عادل یا نماینده منصوب از طرف وی است. البته منظور ایشان از سلطان عادل تنها امام معصوم نیست و هر سلطان عادلی را شامل می شود، زیرا ایشان اشتراط سلطان عادل را به گفته فقهای شیعه اختصاص داده و قول ابوحنیفه را که وجود مطلق سلطان، عادل یا جائر است در مقابل این قول قرار داده، به علاوه ایشان بارها در شرایع و معتبر و آثار دیگر خود اصطلاح سلطان عادل را برای این مورد به کار برده است، در حالی که بیش تر مواردی که مرادش امام معصوم بوده از تعبیر « امام الاصل» استفاده کرده است. ولی با فرض این که منظور ایشان از سلطان عادل، امام معصوم هم باشد چون نایب امام را نیز گفته، پس با وجود فقیه عادلی که نایب امام معصوم است به نظر ایشان، نماز جمعه واجب می شود، اما اگر امام یا نایب ایشان نباشد، در این صورت محقق می گوید:

« انسان همیشه به نماز محتاج است و در عرصه های خطر محتاج تر»