مقدمه
 

«ان الذين عند ربك لايستكبرون عن عبادته و يسبحونه وله يسجدون»(اعراف: 206) همانا مقربان درگاه پروردگارت از پرستش او سركشي نمي‌كنند و او را تسبيح مي‌گويند و براي او سجده مي‌كنند. تنها خداوند سزاوار تسبيح و عبادت است. قرآن كريم تمام موجودات عالم را دعوت براي تسبيح و عبادت در مقابل خالق خود مي‌كند و آيات فراواني در مورد مفهوم، محتوا، نقش پرستش و عبادت و نماز سخن به ميان مي‌آورد. پرستش نوعي رابطه خاضعانه و ستايش‌گرايانه و سپاس‌گزارانه است كه انسان با خداي خود برقرار مي‌كند. اين نوع رابطه را انسان تنها با خداي خود مي‌تواند برقراركند و تنها در برابر خداوند صادق است. پرستش نشان دهنده امكان و يك ميل در انسان است، امكان بيرون رفتن از مرز امور مادي و ميل به افق بالاتر و وسيع تر، چنين ميلي وچنين عشقي از مختصات انساني است. تسبيح به معناي منزه دانستن است. وقتي مي‌گوييم «سبحان الله» معنايش اين است كه عبادت سر لوحه تمام انبياء الهي و ائمه اطهار (عليهم السلام) و اولياء خدا بوده و از اين طريق به عالي‌ترين رتبه و مقام بندگي مي‌رسند. هدف اصلي از عبادت، راه يافتن به جوار آن كمال مطلق و هستي بي پايان و انعكاس پرتويي از صفات كمال و جمال او در درون جان است كه نتيجه‌اش، فاصله گرفتن از هوي و هوس‌ها و روي آوردن به خودسازي و تهذيب نفس است. نماز رمز پيوند خلق با خالق است و ارتباط مستمر آنها را با خدا تضمين مي‌كند. نماز طبيب انسان است و سلامتي انسان را تضمين مي‌كند. همان‌طور كه، ورزش براي سلامتي انسان مفيد است، آب تصفيه شده براي هر خانه‌اي ضروري است. نماز هم براي سلامتي روح انسان است. نماز واقعي پيوند انسان را با خدا چنان محكم مي‌كند كه در برابر هر كار و هر برنامه او را حاضر و ناظر و مراقب اعمال خويش مي‌بيند. براستي چرا نماز از ميان اعمال و عبادات دين، به عنوان ياد خداوند و عمود دين معرفي و توصيه شده است؟ و اندازه ثواب اين فريضه به هنگام برپايي با جماعت خارج از تصور انسان است. پيامبر اكرم فرمودند: «اگر تعداد نمازگزاران صفوف جماعت از ده نفر فراتر رود، پاداش هر ركعت آن آن قدر زياد مي‌گردد كه حتي اگر تمام آسمان‌ها كاغذ شود و درياها مركب و همه درختان قلم گردند و همه فرشتگان مأمور نوشتن آن، نمي‌توان پاداش آن را ثبت نمود و پاداش آن فقط در خور محاسبه ذات بيكران الهي است.» در حديث ديگر، آن حضرت فرمودند: «هر كس مقيد به حضور در نماز جماعت تحت هر شرايطي باشد، از پل صراط همچون برق عبور مي‌كند و به بهشت نايل مي‌گردد.» نماز جماعت از يك وسيله ميان عبد و معبود فراتر مي‌رود و جنبه اجتماعي و سياسي و تحزب و تشكل به خود مي‌گيرد. افزون بر اين، نماز دسته جمعي، به لحاظ روح جمعي حاكم بر فضاي نماز، امواج معنويت بهتر و بيشتري را مي‌توان در آن مشاهده كرد. در چنين وضعي روح نيايشگر در همراهي با ارواح ديگر نيايش‌گران قدرت صعود بيشتري بدست مي‌آورد.

فرضيه‌هاي تحقيق:
 

1. تبليغات درگرايش به نماز جماعت در مدارس تاثير مثبت دارد. 
2. امكانات نمازخانه مدارس در گرايش دانش آموزان به نماز جماعت مؤثر است .
3. گرايشات مذهبي پدر و مادر، در اهميت دادن دانش آموزان به نماز جماعت مدارس مؤثر است. 
4. ميزان آگاهي دانش آموزان از فوائد شركت در نماز جماعت، در گرايش آنان به نماز جماعت مدارس تأثير مثبت دارد.
5. بين حضور دانش آموزان در جلسات مذهبي و گرايش به نماز جماعت مدرسه رابطه وجود دارد.
6 . تشويق در شركت دانش آموز در نماز جماعت مدرسه مؤثر هستند.
7. شخصيت امام جماعت و نوع ارتباط او با دانش آموزان در شركت آنان در نماز جماعت تأثير دارد.
8. مشاركت دادن دانش آموزان در مسؤليت برگزاري نماز جماعت، در افزايش علاقه آنان به شركت در نماز جماعت مدرسه مؤثر است.
9. حضور مدير، معاونان,دبيران واولياي دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه، مي‌تواند بر شركت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مؤثر باشد.

روش پژوهش, جامعه‌آماري و شيوه نمونه گيري
 

روش پژوهش در اين تحقيق، توصيفي از نوع پيمايشي است. جامعه آماري شامل كل دانش آموزان دختر مدارس راهنمايي آموزش و پرورش قم مي‌باشد كه تعداد180 نفر از آنان به صورت تصادفي خوشه‌اي و طبقه‌اي، به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس، از هر كدام، تعداد 60 نفر به نسبت تعداد فراگيران پايه‌هاي اول، دوم، و سوم مطابق روش تصادفي طبقه‌اي انتخاب شدند. 
براي جمع آوري داده‌ها, پرسش‌نامه‌اي حاوي 21 سؤال بسته پاسخ به شيوه طيف ليكرت و دو سؤال باز پاسخ، استفاده شد كه براي توزيع پرسش‌نامه‌ها و جمع‌آوري اطلاعات پژوهشگران شخصاً در مدارس حاضر شده و پس از توجيه دانش‌آموزان، به جمع آوري اطلاعات پرداختند. براي تجزيه و تحليل اطلاعات، از روش‌هاي آمار توصيفي و آمار استنباطي استفاده شده است. در جدول زير اسامي مدارس و تعداد فراگيران به همراه حجم نمونه انتخاب شده آمده است. 
نام مدرسه راهنمايي كل دانش آموزان تعداد نمونه
حضرت آمنه(س) 500 60
شهيدين پورمحمدي 2 370 60
نرجس 541 60
ادبيات يا پيشينه تحقيق :

الف) پيشينه نظري 
 

يكي از پايه‌هاي اصلي و اساسي دين نماز است. نماز معيار سنجش ايمان افراد و ملاك شناخت پرهيزكاران است. نماز پرچم برافراشته دين و نمازگزاران، امان يافته‌گان سايه الهي آن هستند. نماز بزرگترين عبادت و برترين تكليف است. در روايت آمده است كه، شخصي نزد امام صادق (ع) ازديگري تعريف كرد.پس از تعريف و ستايش، حضرت پرسيد:«نمازش چگونه است؟، در انجام اين وظيفه مهم چقدر مي‌كوشد؟ همه آن نيكي‌ها بسته به مقدار اهميتي است كه او براي نماز قائل است.» در راه بر پاداشتن اين زمينه الهي هر چه تلاش شود زياد نيست، بلكه تلاش انديشمندان اسلام و دلسوختگان مكتب حق و حتي پيكار مجاهدان صحنه نبرد با باطل در راه برپايي اين عبارت بزرگ بوده است. بنابراين، توجه دادن نسل جوان به اهميت نماز، تشويق،ترغيب، راهنمايي و ياري آن عزيزان، وظيفه همه علاقمندان به فرداي سعادتمندانه جامعه اسلامي است.

تاريخچه نماز 
 

همواره در طول تاريخ، نيايش و نماز سرلوحه آيين‌هاي ريشه‌دار و عميق در زندگي انسان‌ها بوده است. با اين كه نيايش جنبه عمومي و فراگير داشته، با اين حال صورت و كيفيت و اوصاف آن در همه جا يكسان نبوده است. ولي يك امر در همه عبادت‌ها مشترك است و آن اعتقاد به مخاطبي برتر از بشريت كه نيايشگر با او سخن مي‌گويد و براي نيازش، دست به دامان او مي‌زند. بررسي و مطالعه تاريخ آفرينش انسان، نمايشگر اين حقيقت است كه همزمان با آفرينش و پيدايش انسان، نيايش و نماز نيز تولد يافته است. ازاين رو، هميشه در ضمير ناخود آگاه و فطرت خداجوي انسان، به يك كانون معنوي و روحاني معتقد و متصل شده و در برابر آن منبع نور وقدرت به نيايش دست زد. ماكس مولر خاورشناس آلماني و استاد دانشگاه آكسفورد مي‌گويد: «اسلاف و گذشتگان ما از آن زمان به درگاه خداوند سر فرود آورده بودند كه، حتي براي خدا هم نتوانسته بودند نامي بگذارند.» در رابطه با سابقه تاريخي نماز در روايتي مي‌خوانيم:«هي اَخُر وصايا النبياء» از اين روايت مي‌توان فهميد كه تمامي يك‌صد و بيست و چهار پيامبر الهي با نماز مأنوس و سفارش كننده به آن بوده‌اند.

نماز در آينه قرآن 
 

در قرآن مجيد آيات متعددي درباره نماز وجود دارد كه نمايانگر اهميت و ارزش خاص و جايگاه رفيع اين عبادت مهم در پيشگاه خداوند است. آيات مربوط به نماز، هر كدام پيام خاصي دارد: بعضي از آنها به اهميت بعد معنوي و ملكوتي نماز پرداخته و برخي، آن را مايه آرامش دل‌ها قرار داده و تعدادي نماز را عامل باز دارنده از زشتي و پليدي معرفي نموده و بخشي ديگر نيز به بررسي نماز در اديان گذشته و همراهي نماز با عبادات ديگر از قبيل حج، جهاد، زكات و عدالت اجتماعي پرداخته اند. نكته مهم درآيات قرآن، درباره نماز، سرتاريخي اين عبادت است كه، از زمان انبياء گذشته تا به حال ادامه داشته است و انسان هر وقت با دقت و تفكر به آن پرداخت بيشتر به ارزش و اهميت آن پي برده است. از دوران حضرت ابراهيم (ع)، كه از خدا مي‌خواهد دودمانش را از نمازگزاران قرار دهد. همچنين حضرت لقمان(ع)، كه فرزندش را به اقامه نماز توصيه مي‌كند تا آنچه را كه در دوران جنگ تحميلي مشاهده كرديم كه نماز اساس پايداري، استقامت، اطمينان خاطر و آرامش دل‌هاي رزمندگان در مبارزه نابرابر بين اسلام و كفر واقع شده بود. اگر بخواهيم زندگي حكيمانه و با آرامش و اطمينان معنوي و دور از وسوسه شيطاني و گرفتاري‌هاي روزمره را براي بشر امروزي تعريف كنيم، تنها بايد از قرآن كمك گرفت. آنجا كه مي فرمايد:«واستعينوا بالصبر و الصلاة» به وسيله صبر و نماز كمك و ياري بجوييد.
1. نماز جزو برنامه‌هاي حكومت اسلامي؛ ياران خدا كساني هستند كه هرگاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم نماز را برپا مي‌دارند و زكات را ادا مي‌كنند و امر بامعروف و نهي از منكر مي‌نمايند و پايان همه امور از آن خداست(حج :41)
2.نماز بازدارنده از فحشاو منكرات؛ نماز بر پا داريد؛ زيرا نماز انسان را از كارهاي زشت و ناپسند باز مي‌دارد و ياد خدا بسيار بزرگ‌تر است.(عنكبوت: 45)
3 . اهداف شيطان ازبازداشتن نماز؛ شيطان مي‌خواهد در بين شما به وسيله شراب و قمار، دشمني ايجاد كند و شما را ازذكر خداونماز باز دارد آيا (با اين همه زيان و فساد و نهي اكيد) خودداري خواهيد كرد. (مائد: 91)
4. نماز خصلت مؤمنان؛ مردان و زنان با ايمان يار و ياور يكديگرند، امر به معروف ونهي از منكر مي‌كنند و نماز را برپا مي‌دارند. (توبه: 71)
5. نماز وسيله محو گناهان؛ نماز بگذار در آغاز و انجام روز و ساعاتي از شب، زيرا نيكي‌ها، بدي‌ها را از ميان مي‌برند، اين تذكري است براي آنها كه اهل تذكرند. (هود: 114)
6. نماز كارخانه انسان‌سازي؛ انسان حريص و كم طاقت آفريده شده، هنگامي كه بدي به او رسد بي‌تابي مي‌كند و هنگامي كه خوبي به او برسد، مانع ديگران مي شود، مگر نمازگزاران (معراج:19 الي22)
7.نماز موهبتي الهي؛ انجام كارهاي نيك و برپا داشتن نماز را به آنها وحي كرديم (انبياء:72)
8. ياد خدا مايه آرامش دل‌ها؛ آگاه باشيد تنها با ياد خدا، دل‌ها آرامش مي‌يابد. (رعد:28)
9. نماز شرط برادري و اخوت اسلامي؛ هرگاه توبه كنند و نماز را برپا دارند و زكات را بپردازند، برادر ديني شما هستند (توبه:11)
10. نماز بهترين نوع شكرگزاري؛ به شكرانه اعطاياي ما نماز بر پا دارد. (كوثر: 1الي2)
11. وظايف والدين در آموزش نماز؛ اهل خود را به خواندن نماز امر كن و بر اداي آن شكيبا باش.( طه: 132)
12.نماز و ياد خدا؛ نماز را براي ياد من به پا داريد. (طه: 14)
13. اوصاف مصلحان؛ و آنهايي كه به كتاب ( خدا) تمسك جويند و نماز را بر پادارند( پاداش بزرگي خواهند داشت زيرا) ما پاداش مصلحان را ضايع نخواهيم كرد. (اعراف:170)
14. نماز و رستگاري؛ مؤمنان رستگار شدند، آنهايي كه در نمازشان با خشوع هستند. (مؤمنون: 1الي 2)
15. نماز يكي از نشانه‌هاي ايمان؛ به بندگان من كه ايمان آورده‌اند بگو: نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنان روزي داده‌ايم، در پنهان و آشكار انفاق كنند. (ابراهيم:31)
16. برپا داشتن نماز يكي از برنامه‌هاي اولوالالباب؛ آنان در طلب رضاي خدا راه صبر پيش مي‌گيرند، نماز برپا مي‌دارند. (رعد:22)
17. نماز سبب رستگاري؛ مسلماً رستگارمي‌شود، كسي كه خود را تزكيه كند و نام پروردگارش را به ياد آورد و نماز بخواند. (اعلي: 14الي 15)
18.نماز يكي از اصول نيكي‌هاست؛ بلكه نيكي(نيكوكار) كساني هستند كه به خدا، روز رستاخيز، فرشتگان، كتاب آسماني و پيامبران ايمان آورده‌اند و نماز برپا مي‌دارند. (بقره:17)

نماز در آينه احاديث
 

گفته پيشوايان دين نور است. پرده از جهل، خرافه پرستي و اوهام برمي دارد و آدمي را با حقيقت خالص و ناب آشنا مي‌سازد. اولين فريضه، كه پيامبر(ص) براي امت آورد نماز بود و آخرين فريضه‌اي كه تا هنگام مرگ ساقط نمي‌گردد و مكلف موظف است كه آن را به هر نحو ممكن به جا آورد نماز است. اولين سؤالي كه پس از مرگ از مسلمان مي‌پرسند نماز است، كه اگر قبول درگاه عالم شود، عبادت‌هاي ديگر هم قبول و اگر پذيرفته نشود اعمال ديگر هم قبول نمي گردد. نماز بهترين طريق سير و سلوك تقرب الي الله است، امام رضا (ع) فرمود: «نماز وسيله تقرب انسان پرهيزكار است.» نماز برتر از همه عبادات، منعكس كننده تمام واقعيات، منبع بركات و كليد گشاينده كل مشكلات است. شستشو دهنده وسوسه‌هاي شيطاني از قلب و نور و روح عارفان و خالصان است. نماز بهترين شعار انبياء و ائمه اطهار(ع) است كه در راه همين امر مهم قيام كردند و به شهادت رسيدند امام علي (ع) در محراب عبادت به لقاء الله رسيدند و امام حسين(ع) در ظهر عاشورا در برابر تيرهاي دشمن نماز را رها نكرد.

اهميت و فضيلت نماز
 

1. امام علي (ع): نماز وسيله تقرب به خدا؛«نماز خواندن وسيله نزديكي به خداست براي هر شخص پرهيزكار» 2. رسول اكرم(ص): «كسي كه بر نمازهاي پنج‌گانه محافظت و مراقبت نمايد، اين نمازها براي او در قيامت نور و وسيله نجات او خواهد بود.» 
3. امام صادق(ع): نماز ملاك قبولي اعمال: «نخستين چيزي كه از بنده حسابرسي مي‌شود نماز است، پس اگر نماز پذيرفته شد، ساير اعمال نيز پذيرفته مي‌شود. چناچنه نمازش رد شود، ساير اعمال هم قبول نخواهد شد.» 
4. رسول اكرم(ص):سبك شمردن نماز؛«كسي كه نماز را سبك شمارد از من نيست. به خدا سوگند كه بر حوض (كوثر) در قيامت مرا ملاقات نخواهد كرد.» 
5. علي(ع): نماز دژ محكم؛ «نماز قلعه و دژ محكمي است كه نماز گزار را از حملات شيطان نگاه مي دارد.» 
6. علي(ع): نماز و باران رحمت؛ «نماز رحمت الهي را نازل مي‌كند.» 
7. امام علي (ع): نماز رحمت الهي؛ «اگر نماز گزار بداند كه چقدر از رحمت(خداوند تعالي ) او را گرفته است، سرش را از سجده برندارد.»
8. رسول گرامي اسلام(ص): نماز ستون دين؛ «نماز پايه و ستون دين شما است.» 
9. رسول اكرم (ص): نماز روش پيامبران ؛ «نماز از آداب دين است و آن مايه خشنودي خدا و راه و روش پيامبران الهي است.» 
10. امام رضا (ع): نماز وسيله ارتقاء؛ « نماز وسيله ارتقاء و بالا رفتن انسان هاي مؤمن است.»

آثار تربيتي نماز:
 

انسان حريص و كم طاقت آفريده شده است؛ هنگامي كه بدي به او رسد، بي‌تابي كند و هنگامي كه خوبي به او رسد، مانع ديگران مي‌شود مگر نمازگزاران، آنها كه نمازها را مرتباً به جاي مي آورند. ( معارج: 24-20) از جمله عوامل تربيت ديني، عبادت است. از نظر قرآن، عبادت درست و واقعي و جامع الشرايط، عبادتي كه روح آن توجه به خدا و استغفار و استمداد و استعانت از خداوند است، بزرگترين عامل تربيت است. برحي آثار تربيتي و فلسفه وجوب نماز، عبارتند از:
1. خودسازي: انسان ساخته عمل خودش است، انسان ساخته خود انسان است. هر گونه عمل كند، همان‌گونه ساخته مي‌شود. نماز انسان را مي‌سازد؛ زيرا قرآن مي‌فرمايد: «از صبر و نماز استمداد و كمك و نيرو بگيريد.» (بقره: 153) 
2. نظافت: روح عبادت ارتباط و پيوند بنده با خداست. اما اسلام به عبادت شكل داده و به شكل هم اهميت داده و در آن يك سلسله برنامه‌هاي تربيتي را در لباس عبادت وارد كرده است. زيرا عبادت هم يك اثر تربيتي دارد. غسل و وضو و دائم الوضو بودن نوعي عبادت است و آثار تربيتي دارد. امام صادق(ع) مي‌فرمايند: «وضو نور است و وضوي بعد از وضو نور علي نور است.» اگر كسي وضو تجديد كند، مثل اين است كه خداوند بدون استغفار گناه او را بخشيده باشد و يا در جايي ديگر مي‌فرمايند:«طهارت در پي طهارت موجب ثبت حسنات دهگانه در پرونده اعمال انسان مي شود.» 
3. رعايت حقوق ديگران: از نظر اسلام، جايي كه در آن نماز ‌خوانده مي‌شود، آبي كه با آن وضو مي‌گيرند، حتي محلي كه در آن آب وضوي ريخته مي‌شود، لباسي كه با آن نماز مي‌خوانند، تمام چيزهايي كه براي اين عمل در ارتباط است، بايد مباح باشد؛ مباح يعني اينكه نبايد حرام باشد. اگر يك نخ غصبي هم در لباس باشد، اين عبادت پذيرفته نيست. بايد خدا را پرستش كرد، وحقوق ديگران را هم بايد محترم شمرد. اسلام پرستشي را كه در آن حقوق اجتماعي محترم نباشد، قبول ندارد. 
4. انضباط و وقت‌شناسي: عبادت يك وقت مشخص و معيني دارد. دقيقه‌اش هم حساب مي‌شود. نمازهاي روزانه، اوقات خاص و بايد زمان خاصي نوشته شود. انضباط و وقت شناسي روح نماز است. از نظر خدا اين وقت و آن وقت فرق نمي‌كند، ولي نمازگزار اين گونه بايد تربيت شود. 
5. وحدت جهت: با اينكه قرآن تصريح مي‌كند كه به هر طرف بايستيد، فرق نمي‌كند:«ولله المشرق و المغرب فاينما تولوا فثم وجه الله » ( بقره: 115). از نظر واقعيت عبادت، رو به مشرق يا مغرب، شمال يا جنوب، رو به هر طرف كه بايستيم فرق نمي‌كند؛ يعني اين گونه نيست كه اگر رو به كعبه بايستيم، با خدا مواجه هستيم ولي اگر رو به كعبه نايستيم، با خدا مواجه نيستيم! ولي در عين حال، اسلام به خاطر يك مصلحت تربيتي ـ اجتماعي، كه با روح عبادت ارتباط ندارد؛ يعني روح عبادت متوقف برآن نيست، چنين استفاده‌اي تربيتي مي‌كند و مي‌گويد به جاي اينكه نمازي كه مي‌خواني به هر طرف كه هر كه مي‌خواهي باشد، همه مردم رو به يك نقطه معين بايستند تا افراد بفهمند كه بايد يك جهت داشتن و روبه يك مسير بودن در نماز لازم است. 
6. تمرين نفس: يكي از مهمترين خصوصيات شكلي كه اسلام به عبادت داده، مسئله تمرين نفس در هنگام عبادت است. در تمام مدت نماز، خوردن و آشاميدن ممنوع است. خنديدن، گريستن براي غيرخدا، تمايل به چپ و راست، نگاه كردن به اطراف ‌و... نماز را باطل مي‌كند. اين يك حالت انضباط جسمي و روحي است. جسمي مانند اينكه در حال نماز به چپ و راست يا پشت سر نگاه نكنيد، از نظر روحي هم نبايد اسير احساسات شويد. نماز را با آرامش بخواني هم روحت آرام مي‌شود و هم جسمت. 
7. تعظيم خدا و تحقير غيرخدا: نسان كيست كه در مقابل يك جرياني كه قرار مي‌گيرد، مرغوب مي‌شود؟ انسان ترس دارد، در مقابل يك كوه عظيم كه قرار مي‌گيرد و يا بالاي كوه مي‌رود و پايين را نگاه مي‌كند، ترس همه وجود او را مي‌گيرد. درمقابل دريا مي‌ترسد، وقتي صاحب قدرت و يا هيبتي را مي‌بيند، خود را مي‌بازد، چرا؟ زيرا مرعوب عظمت او مي‌شود. اين براي بشر طبيعي است. اما گويند «الله اكبر»، هرگز عظمت هيچ كس و هيچ چيز او را مرعوب نمي‌كند؛ زيرا «الله اكبر» بزرگ‌تر از هر چيز و بلكه بزرگ‌تر از هر توصيف ذات اقدس الهي است؛ يعني من خدا را به عظمت مي‌شناسم. وقتي خدا را به عظمت مي‌شناسم، همه چيز در مقابل من حقيراست. كلمه «الله اكبر» به انسان شخصيت مي‌دهد و روح انسان را بزرگ مي‌كند. علي(ع) مي‌فرمايد: «عظم الخالق في انفسهم فصضر ما في اعينهم.» يعني خدا به عظمت در روح اهل حق جلوه كرده است. لذا غيرخدا هر چه هست، در نظرشان كوچك است.
8. زدودن گناه: از نظر تعليمات اسلامي، هر گناه اثري تاريك كننده و كدورت آور بردل آدمي باقي مي‌گذارد و در نتيجه، ميل و رغبت به كارهاي نيك و خدايي كاهش مي‌يابد، رغبت به گناهان افزايش مي‌يابد. متقابلاً عبادت و بندگي و در ياد خدا بودن، وجدان مذهبي انسان را پرورش مي‌دهد. ميل و رغبت به كار نيك را افزون مي‌كند و از ميل و رغبت به شر و فساد و گناه مي‌كاهد؛ يعني تيرگي‌هاي ناشي از گناهان را از بين مي‌برد و ميل به خير و نيكي را جايگزين آن مي‌سازد. حضرت علي(ع)مي‌فرمايند: «نماز گناهان را مانند برگ درخت مي ريزد و گردن‌ها را از ريسمان گناه آزاد مي‌سازد. پيامبر خدا نماز را به سرچشمه آب گرم كه بر در خانه شخص باشد و روزي پنج نوبت خود را درآن شستشو دهد تشبيه فرمودند، آيا با چنين شستشوها چيزي از آلودگي به بدن باقي مي‌ماند.

اهميت نماز جماعت
 

در باب نمازجماعت و اهميت آن، احاديث فراواني از پيامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) نقل شده است. مضمون احاديث اين است كه، اگر شخصي بدون دليل نماز جماعت را ترك كرده با او همنشيني، معاشرت و داد و ستد نكنيد و با او پيوند ازدواج نيز برقرار نكنيد. پيامبر اكرم(ص) فرمودند: كسي كه نمازهاي پنجگانه را به جماعت بگزارد، هر خيرو نيكي را به او گمان ببريد. 
امام صادق(ع) فرمودند: مسلماني كه نمازهاي صبح و عشا را به جماعت بخواند، در پناه خداوند عزوجل است، كسي كه به چنين شخصي ستم روا دارد، به خدا ستم كرده است و كسي كه او را كوچك شمارد خدا را كوچك شمرده است. 

آثار نماز جماعت
 

1. آثار معنوي : بزرگ‌ترين اثر معنوي نماز جماعت، همان پاداش‌هاي الهي است. روايت شده كه شبي علي(ع) تا سحر به عبادت مشغول بود و چون صبح شد، نماز صبح را به تنهايي خواند. رسول خدا كه آن حضرت را در جماعت صبح نديد، به خانه او رفت. حضرت فاطمه(س) از شب زنده داري علي(ع) و عذر او از نيامدن به مسجد سخن گفت. پيامبر فرمود: پاداشي كه به خاطر شركت نكردن در نماز جماعت صبح از دست علي(ع) رفت، بيش ازپاداش عبادت تمام شب است.
2. آثار اجتماعي: نمازجماعت مقدمه، وحدت صفوف و نزديكي دل‌ها و تقويت كننده روحي برادري است. نوعي حضور و غياب بي‌تشريفات و بهترين راه شناسايي افراد است. نماز جماعت بهترين، بيشترين، پاك‌ترين و كم‌خرج‌ترين اجتماعات دنياست و نوعي ديد و بازديد مجاني و آگاهي از مشكلات و نيازهاي يكديگر و زمينه‌ساز تعاون اجتماعي بين آحاد مسلمين است.
3. آثار سياسي: نماز جماعت نشان دهنده قدرت مسلمانان و الفت دله‌ا و انسجام بخش صفوف است. تفرقه‌ها را مي‌زدايد، بيم در دل دشمنان مي‌افكند، منافقان را مأيوس مي‌سازد، خار چشم بدخواهان است. نماز جماعت نمايش حضور در صحنه و پيوند امام و امت است.
4. آثار اخلاقي، تربيتي: در نماز جماعت، افراد در يك صف قرار مي‌گيرند و امتيازات موهوم صنفي، نژادي، زباني، مالي و ... كنار مي‌رود و صفا و صميمت و نوع دوستي در دل‌ها زنده مي‌شود و مؤمنان با يكديگر در صف عبادت احساس دلگرمي و قدرت و اميد مي‌كنند. نماز جماعت عامل نظم و انضباط، صف‌بندي و وقت شناسي است. روحيه فردگرايي و انزوا و گوشه‌گيري را از بين مي‌برد و نوعي مبارزه با غرور و خود خواهي را در بردارد. نماز جماعت وحدت در گفتار، جهت، هدف امام را مي‌آموزد و از آنجا كه بايد پرهيزكارترين و لايق‌ترين اشخاص به امامت نماز بايستند، نوعي آموزش و الهام دهنده علم و تقوي و عدالت است. نماز جماعت كينه‌ها و كدورت‌ها و سوء ظن ها را از ميان مي‌برد و سطح دانش و عبوديت و خضوع را در جامعه اهل نماز افزايش مي‌دهد.

پيشينه تحقيق
 

در تحقيقي كه مركز تحقيقات معلمان آموزش وپرورش با موضوع عوامل مؤثر در جذب بيشتر دانش آموزان به نماز جماعت مدارس انجام داده‌اند، برخي نتايج آن به شرح زير است: 
- بين ارتباط انساني اولياء مدارس در جريان نماز در گرايش دانش آموزان به نماز جماعت تفاوت معني‌دار وجود دارد.
- بين رفتارهاي مذهبي الگوهاي اجتماعي وجلب دانش آموزان به نماز جماعت تفاوت معني‌دار وجود دارد.
- جنسيت دانش‌آموزان در گرايشات مذهبي معني‌دار نيست.
- بين تحصيلات والدين و گرايشات مذهبي تفاوت معني‌داري وجود دارد.
كمالي (1371) در پژوهشي به نام بررسي علل وعوامل (مدرسه‌اي - خانوادگي) مؤثر بر گرايش دانش آموزان دختر و پسر دبيرستاني به نماز نتيجه گرفته است كه :
1. بين ميزان آشنايي دانش آموزان به احكام نماز يا اقامه نماز آنها رابطه وجود دارد. 
2. بين ميزان اهتمام والدين به نماز و اقامه نماز آنها رابطه وجود دارد. 
3. بين ميزان پايبندي اولياء ومدرسه به نماز و اقامه نماز دانش آموزان رابطه وجود دارد. 
شعباني (1373) بررسي عوامل مؤثر در جذب بيشتر دانش آموزان دبيرستاني به نماز جماعت در مدارس شهر اصفهان نشان داده است كه:
1.اغلب افراد مورد پژوهش عواملي از قبيل عدم تناسب وقت نماز, تداخل نماز با ساير فعاليت‌ها وعدم ارتباط صميمانه مسئولان و دبيران با دانش آموزان را از دلايل بي‌علاقگي به نماز دانسته اند.
2. بيش از70 درصد دانش آموزان اعتقاد داشتند كه نماز در بهبود روابط انساني و دوستي‌ها نقش اساسي دارد. 
3. 76 درصد بيان داشته اند كه نماز را از اولياء خويش آموخته‌اند و مدرسه ومعلمان نقش كمتري در اين زمينه داشته اند. 

تجزيه و تحليل اطلاعات: 
 

الف) تجزيه و تحليل توصيفي
 

ـ از مجموع، 180نفر 2/22 درصد دانش آموزان پايه اول و 8/38 درصد پايه دوم و8/38 درصد پايه سوم بودند.
ـ اطلاعات به دست آمده مشخص مي كند كه تبليغات مناسب و جذاب براي نماز جماعت، اثر خوبي بر جذب دانش آموزان به نماز جماعت مدرسه دارد؛ زيرا 5/76 دانش آموزان درصد بر تبليغات مناسب تاكيد كرده اند. بنابراين، براي جذب دانش آموزان بايد تبليغات صحيح انجام گرفته و ظرافت‌هاي لازم در تبليغات در نظر گرفته شود تا نشاط را در دانش آموزان ايجاد كنند.
- دسترسي به كتاب‌هاي مربوط به نماز جماعت در كتابخانه مدرسه مي‌تواند بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مؤثر باشد.(50 درصد دانش آموزان موافق با اين امر هستند.)
- آموزش آثار و فوايد نماز بر شركت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه نيز تأثير دارد؛ (57 درصد دانش آموزان بر همين نكته تاكيد كرده‌اند.)
- تشويق‌هاي معلمان مدرسه بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه نيز تأثير دارد؛(73 درصد دانش آموزان موافق اين مسئله بوده‌اند.)
- حضور مدير، معاون و دبيران در نماز جماعت مدرسه تأثير خوبي بر شركت دانش آموزان دارد؛ زيرا 68 درصد دانش آموزان اين گزينه را انتخاب كرده‌اند.
- نماز خانه مناسب در مدرسه بر حضور دانش آموزان تأثير زيادي دارد. همچنين انتخاب ساعت مناسب براي نماز بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه تأثير دارد؛ زيرا 83 درصد دانش آموزان دانش آموزان بر مورد اول و 65 درصد بر مورد دوم تاكيد داشته اند.
- امكانات نماز خانه از جمله روشنايي و نور نماز خانه و نيز سرويس هاي بهداشتي كافي و نظافت و زيبايي نماز خانه بر حضور دانش آموزان تا حدي تأثير دارد؛ زيرا به ترتيب 58 درصد دانش آموزان بر مورد اول و 60 درصد آنان بر مورد دوم و 81 درصد بر مورد سوم تاكيد داشته اند.
- حضور منظم امام جماعت مدرسه و نيز شركت والدين در نماز جماعت مساجد بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت تأثير زيادي دارد؛ زيرا 85 درصد دانش آموزان بر گزينه اول و 41 درصد آنان بر گزينه دوم تاكيد داشته اند.
- همچنين به ترتيب توصيه‌هاي والدين در رابطه با نماز جماعت به حضور دانش آموزان در نماز جماعت با 39 درصد فراواني، و تشويق‌هاي والدين بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه با 85 درصد فراواني و ميزان تاثير شركت دانش آموزان در مجالس مذهبي با حضورآنان در نماز جماعت با 72 درصد فراواني و نيز مطالعه كتب جذاب در خور فهم دانش آموزان د ر سنين مختلف مربوط به نماز بر حضور دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه با 63 درصد فراواني تأثير دارد.
- هماهنگي روحيه امام جماعت با روحيه دانش آموزان(61 درصد)؛دادن مسئوليت نماز جماعت به دانش آموزان (90 درصد)؛ خواندن نماز در مدرسه تا حدي دانش آموزان را به خواندن نماز در خانه تشويق مي‌كند(64 درصد) از ديگر يافته هاي اين تحقيق مي باشد.

ب)تجزيه و تحليل استنباطي داده‌ها 
 

براي رد يا پذيرش فرضيه‌ها بر اساس داده‌هاي جمع آوري شده، در خصوص مؤلفه‌هاي در نظر گرفته شده براي هر فرضيه، آزمون مجذور كاي محاسبه گرديد كه در زير حاصل برخي يافته‌ها آمده است:
ـ فرضيه1 (تبليغات درگرايش به نماز جماعت در مدارس تاثير مثبت دارد)؛ براساس آزمون مجذور كاي با 99 درصد اطمينان تأييد ‌شد.
ـ فرضيه 2 ( امكانات نمازخانه مدارس در گرايش دانش آموزان به نماز جماعت مؤثر است)؛ براساس آزمون مجذور كاي با 99 درصد اطمينان تأييد ‌شد.
- فرضيه 3 (گرايشات مذهبي پدر و مادر در اهميت دادن دانش آموزان به نماز جماعت مدارس مؤثراست)؛
با 99 درصد اطمينان تأييد ‌شد.
- فرضيه 4(ميزان آگاهي دانش آموزان از فوايد شركت در نماز جماعت درگرايش آنان به نماز جماعت مدارس تاثير دارد(؛ با 99 درصد اطمينان فرضيه تحقيق تأييد ‌شد.
- فرضيه 5( بين حضور دانش آموزان در جلسات مذهبي و گرايش به نماز جماعت مدرسه رابطه وجود دارد)؛
با 99 درصد اطمينان فرضيه تحقيق تأييد ‌شد.
- فرضيه 6(تشويق در شركت دانش آموز در نماز جماعت مدرسه مؤثرهستند)؛ با 99 درصد اطمينان فرضيه تأييد ‌شد.
- فرضيه 7 (شخصيت امام جماعت ونوع ارتباط او با دانش آموزان در شركت آنان در نماز جماعت تاثير دارد)؛ با 99 درصد اطمينان فرضيه تأييد ‌شد.
- فرضيه 8 (مشاركت دادن دانش آموزان درمسوليت برگزاري نمازجماعت در افزايش علاقه آنان به شركت در نماز جماعت مدرسه موثر است)؛ با 99 درصد اطمينان فرضيه پژوهش تأييد ‌شد.
- فرضيه 9 (حضور مدير، معاونين, دبيران واولياء دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه، مي‌تواند بر شركت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مؤثر باشد)؛ با 99 درصد اطمينان فرضيه تأييد ‌شد.

پيشنهادات
 

1. توجه به علت‌ها: در رفع عارضه و اصلاح يك نابساماني، بايد از عوامل اصلي پيدايش نامساماني وارد شد و به علت‌هاي اصلي توجه كنيم. براي مشكل بي‌توجهي دانش‌آموزان به شركت در نماز جماعت مدارس، بايد علت‌ها را بررسي كرد. بايد به جهل و غفلت، بي توجهي خانواده‌ها، دوستان و معاشران و... توجه جدي نمود. 
2. حل تضادها و تعارض‌ها: براي اينكه دانش‌آموزان جذب نمازجماعت شوند، بايد تضادها و تعارض‌هايي كه دانش‌آموز در خانواده، جامعه و محيط مدرسه مي‌بيند، به نحو مطلوبي حل شود. وقتي دانش آموزي مي‌بيند كه والدين او بدون عذر نمازجماعت مسا جد را ترك مي‌كنند، ولي توصيه به شركت فرزندشان در جماعت مي‌كنند، چه انتظاري است كه فرزند در نمازجماعت مدرسه شركت كند! يا وقتي مدير، معاون، مربي، ... در مدرسه، اهميت نماز جماعت را بيان مي‌كنند اما خود در نمازجماعت شركت نمي‌كنند، دانش آموازن با يك تعارض آشكار روبه رو مي‌شوند و به نماز جماعت به ديد تصنعي نگاه مي‌كنند و نسبت به نماز جماعت بي‌تفاوت مي‌شود.
3. جهت دادن به عضويت در تشكيلات گروهي مذهبي: از جمله طرح‌هايي كه مي‌تواند در شركت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مفيد باشد، جهت دهي افراد به عضويت در تشكيلات گروهي است كه در مسير عبادت و تقوي و نمازند؛ زيرا آنان تحت نفوذ گروهند و حتي اگر مؤمن به نماز جماعت هم نباشند، به سوي آن گرايش پيدا مي‌كنند.
4. استفاده از حساسيت و شور و هيجان مذهبي در نوجوان و نشان دادن صحنه مهيج: بردن دانش آموزان درقالب اردو، مجالس و مراسمي كه به نحوي با نماز ارتباط دارد و در آن صحنه‌هاي مهييج مذهبي وجود دارد، نماز جمعه،دعا و... در اين زمينه مؤثر است.
5. حضور مسئولان در نماز جماعت مدرسه و تشويق دانش آموزان: مسئولان مربوط مي‌توانند گاهي اوقات در نمازجماعت مدرسه شركت كنند. اين عمل موجب مي‌شود كه دانش آموزان اهميت نماز جماعت را بفهمند و تشويق شوند.
6. به نظرمي‌رسد اگرمسئولان، اولياي مدرسه، انجمن اوليا و مربيان و والدين و افرادي كه به واسطه موقعيت‌هاي علمي مذهبي، سياسي، هنري و ورزشي در بين دانش آموزان از احترام ويژه‌اي برخوردار هستند، هر چند يكبار به طور متناوب در نماز جماعت مدرسه شركت كنند، در انگيزش فراگيران به نماز بسيار مفيد باشد.
7. مدير مدرسه و همه كساني كه به نحوي در امور آموزشي و تربيتي دخيل هستند، با تشكيل جلسات متعدد درباره نحوه اجراي طرح براساس شرايط و مقتضيات اظهار نظر و تصميم گيري كنند و به مناسبت‌هاي مختلف از افراد فوق الذكر جهت شركت در نماز جماعت مدرسه دعوت به عمل آورند. به شرطي كه شركت آنها در نماز از هر گونه شائبه دور باشد.
8. براي ارزشيابي اين طرح، كه تا چه اندازه توانسته موفقيت لازم را به دست آورد و دانش آموزان را به نماز جماعت جذب كند، مي‌توان از طريق مشاهده مستقيم طرح را ارزشيابي كرد.
منبع:namaz.namaz.ir 
ارسال توسط کاربر محترم سایت :mohsenh